‘Şile’ adının Merçanköşk denilen küçük çiçekli, hoş kokulu bir kır bitkisinden geldiği ileri sürülür. Bununla beraber tarihin erken devirlerde; Aschil, Philee, Artane ve Kilia gibi isimler de Şile'ye isim olmuştur. Şile ve çevresi hakkında yapılan araştırmalar sonucu ortaya çıkan bulgular, örneğin bazı dere yataklarında bulunan çakmak taşlarından yapılmış aletler, yöre tarihinin Paleolitik ve Mezolitik devre kadar uzandığına işaret eder.
Şile'de ilk yerleşik kent, büyük olasılıkla denizci bir kavim olan Miletoslular tarafından Philee adıyla MÖ VIII. yüzyılda kurulmuştur. Şile'nin Kuzey kesiminde, deniz kıyısındaki kumsalın hemen ardında yükselen kayalar üzerinde bir kent inşa eden Miletoslular’ın aynı yüzyıllarda Marmara ve Karadeniz kıyılarında bir takım ticaret kolonileri kurduğu da bilinir. Nitkim Şile’de bulunan Yalı, Uçurumaltı ve Tavanlı mağaralarında bu döneme dair izler bulunmuştur.
Şile, antik çağda iki defa istilaya uğramıştır. İlki antik Yunanlar’ın MÖ 401 yılında gerçekleştirdikleri Pers seferinden geri dönüşlerinde komutanları Xenophon tarafından, ikincisi de kıyı şeridini takip ederek ilerleyen Romalı komutan Lucullus tarafından gerçekleştirilir. Yaşadığı dönemi kayda geçiren Atinalı tarihçi komutan ve yazar Ksenophon (MÖ yaklaşık 432 - MÖ 355) en tanınmış eseri Anabasis’te, Şile civarında Bitenlerden kaçarken 10.000 askeri ile saklandığı devasa bir mağaradan bahseder. İşte bu mağara, günümüzdeki Sofular Mağarası olmalıdır...
Tarihin akışı içinde; Lydiahlar, Persier ve Galatlar’dan sonra MÖ I. yüzyılda Romalılar Şile’ye hâkim olmuştur. Hristiyanlığın baskı altına alındığı dönemlerde özellikle MS III. yüzyılda, bazı Hristiyan grupları Doğu Roma İmparatoru Diodetiadm’dan (284-305) kaçarak Kızılca, İnkese ve Sofular Köyleri yakınlarındaki mağaralara sığınarak hayatlarını sürdürdükleri bilinir. Zaman içinde Cenevizliler de Şile’ye bir süre hâkim olmuştur. Ocaklı Kale olarak da adlandırılan Şile Kalesi o dönemlerden kalmadır. 1075 yılında Bizans İmparatorluğu'nun önemli şehirlerinden İznik(Nicaea) ile İzmit’i(Nicomedia) ele geçirip Güney Marmara Bölgesi’ne tamamen hâkim olan ve 1077 yılında da Anadolu Selçuklu Devleti’nin temellerini ataran Kutalmışoğlu Süleyman Şah, bu tarihlerde Şile'yi de devletinin sınırlarına dahil eder. Ancak Kutalmışoğlu'nun vefatından sonra 1097 yılında Haçlı orduları Şile’yi Selçuklular'dan tekrar geri aldılar. Bu tarihten sonra Şile uzun bir zaman için Bizans hakimiyetinde kalır.
Osmanlılar, Şile’yi ve Şile'nin de içinde yer aldığı Mesothynia (Kocaeli) yarımadasını daha Osman Gazi zamanında hedef bölgeler arasında dahil etmişler, zaman zaman bu bölgeye Osmanlı akıncıları gelerek yağma ve baskı hareketlerine başlamışlardı. Bu birlikler, 1304 yılı başlarına kadar İstanbul Boğazı'na kadar her an her yerde görülmekteydiler. Hatta bir gemi bulduklarında boğazı geçiyor, İstanbul önlerine kadar bile geliyorlardı. Şile ve Hieron(Yoros) Kale’leri onların saldırılarına hedef oluyordu. Buralardan panik halinde kaçan Rum halkı İstanbul'a sığınıyor, bu durum sosyolojik, ekonomik ve sağlık açısından Bizans merkezini bir hayli rahatsız ediyordu. Hatta Şile Kalesi, bu sırada 1305 yılında bir süreliğine Osmanlılar’ın eline bile geçmişti. 1337'de İzmit'in fethi ile Kocaeli Yarımadası’nın tamamında Osmanlı hakimiyeti tesis edildi. Daha sonra Hereke, Yalova ve Armutlu'nun da fethedilmesiyle Osmanlı Devleti sınırları boğaz sahiline kadar dayandı. Bu durumda Bizans'ın Anadolu ile irtibatı sadece Şile ve Boğaziçi ile sınırlı kaldı. Şile’nin Osmanlılar’ın eline tam olarak geçişi, Sultan Yıldırım Bayezid zamanında gerçekleşir. Yıldırım Bayezid, 1396’da İstanbul’u kuşatmaya karar verdiğinde, Boğaz üzerinde daha avantajlı bir durum sağlamak için Timurtaş Paşa’nın oğlu Yahşi Bey’i boğaz geçiş noktalarını ele geçirmekle görevlendirir. Böylece Şile Bölgesi ve Şile Kalesi savaş yapılmadan, anlaşma yolu ile ele geçirildi. Ancak Yahşi Bey’in İstanbul kuşatmasına katılmak üzere İstanbul üzerine ilerlemesini fırsat gören Bizanslılar, Şile üzerinde yeniden egemen oldular. 1395’te Yahşi Bey, Şile’yi ikinci defa fethederek Osmanlı topraklarına kalıcı biçimde kattı. 1401 Ocak ayında imzalanan resmi bir antlaşma ile Şile’nin Türk topraklarına katılması tescillendi. Bu tarihten itibaren Şile, 1. Dünya Savaşı’na kadar 500 yıl boyunca Türkler’in yönetiminde kaldı. 19. yüzyıl Osmanlı kayıtları incelendiğinde Şile kazasının 1846’da Zaptiye Müşirliği’ne bağlı olduğu görülür. Şile kazası, arşiv belgelerine göre 1876’da Dersaadet Şehremaneti’ne bağlanır. 1877 Devlet Salnamesi’nde ise Şile’nin, Zaptiye Nezareti’ne bağlı Üsküdar Mutasarrıflığı’na bağlı olduğu belirtilir.
Kaynaklar:
1. Mümin Yıldıztaş - Şile’nin Kurtuluşu / Şile Belediyesi Yayınları
2. Mümin Yıldıztaş - Osmanlı Döneminde Şile / Şile Belediyesi Yayınları
3. http://www.sile.bel.tr/ Şile Tarihi ve Efsaneleri
